سوتک، صدایی در گلوی تاریخ - سبزا

از نی، سرنا، دوزله و نی انبان گرفته تا سازهای دیجریدو (Didgeridoo) بومیان استرالیا تا پن فلوت (Flute Pan) مردمان مناطق آمریکای جنوبی،همه حکایت از به کارگیری مواد اولیه بومی و سهل الوصولی دارد که هنرمند آن چه را به زبان نمی تواند جاری کند سوار بر اصواتی کند که با گوش جان شاید شنیده گردد.

چنان که جمله معروف بتهون است که می گوید: آن جا که سخن به خاتمه می رسد، موسیقی شروع می گردد.

شاید در کنار نی در نیزارها و پوست دباغی شده بز، گل، ماده در دسترسی بوده که هنرمند آن را ورز می داده و با مهارتی خاص حداقل دو سوراخ در آن تعبیه می کرد و پس از پخت، سوتکی می ساخته که طنین آن وصف ناشدنی به شمار می رفت.

گاه ذهن خلاق صنعتگر ساز ساز هردو را با هم ترکیب می کرد ،یعنی بدنه ای از گل (سفال) می ساخت و روی آن هنرمندانه پوست می کشید و چیزی می ساخت که به نقاره معروف شد و در زیر مجموعه ساز های کوبه ای جایش داد. که آن هم طنین خود را گاه در مراسم بزمی می یافت و گاه در میدان رزم. آنجا که سوار بر اشتران برای ایجاد هراس در دل مرکبان دشمن بود.

صدای سوتک یا در اصطلاح محلی شوتک در عین نوای سحرانگیز و دلربای آن به حتم وسیله ای جهت نشاط و بازی بچگانه یا نوعی موسیقی برای تربیت شنوایی و یا وسیله ای جهت ارتباط و در مواقع ضروری ابزاری جهت درخواست یاری است.

استاد محمد شمسی از هنرمندان پیشکسوت رشته سفالگری در شهرستان ساوه، یکی از معدود هنرمندانی است که ضمن احیا و باززنده سازی این رشته، آثاری را به منصه ظهور رسانده که هر یک شخصیت هنری خود را دارد و در عین کارکرد اصلی سوتک، می توان آن را در شمار یک اثر هنری و پیکره گلی جای داد. تعداد 9 اثر این هنرمند ثبت ملی صنایع دستی و 2 اثر ثبت جهانی یونسکو شده است.

* معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی