علت اصلی این اتفاق، ترکیبی از عوامل روان شناختی، موسیقایی و حتی بیولوژیکی است. مغز ما به الگوهای آشنا واکنش نشان می دهد و آهنگ هایی که دارای تکرار، ملودی ساده و ریتم مجذوب نماینده هستند، بیشتر محتمل است که در فکرمان بمانند. بعضی تحقیقات نشان می دهند که آهنگ هایی با ریتم میانه و ساختار موسیقایی خاص، بیشترین شانس را برای تبدیل شدن به کرم گوش دارند. بعلاوه، احساسات و خاطراتی که یک ترانه در ما ایجاد می نماید، تأثیر مستقیمی بر اندازه ماندگاری آن در فکر دارد.

از نظر علمی، پدیده کرم گوش به نحوه پردازش اطلاعات در حافظه کوتاه مدت و ارتباط آن با حافظه بلندمدت مربوط می گردد. مطالعات نشان داده اند که ترانه هایی که احساس نوستالژی، شادی یا هیجان ایجاد می نمایند، بیشتر در فکر باقی می مانند. علاوه بر این، آهنگ هایی که کلمات یا ملودی آن ها در یک الگوی تکرارشونده ساخته شده اند، تمایل بیشتری به گیرکردن در فکر دارند. جالب اینجاست که این اتفاق می تواند گاهی برای ما آزاردهنده باشد، اما در بعضی موارد نیز می تواند باعث تقویت حافظه و افزایش تمرکز گردد.

1- آهنگ های ساده و تکرارشونده راحت تر در فکر گیر می نمایند

مغز ما الگوهای تعیین و تکرارشونده را راحت تر پردازش می نماید و آن ها را در حافظه نگه می دارد. آهنگ هایی که دارای ملودی ساده، ریتم تعیین و ساختار تکراری هستند، بیشتر احتمال دارند که در فکر بمانند. تحقیقات نشان داده اند که ترانه هایی با اندازه بیت میانه (بین 100 تا 150 ضربه در دقیقه یا BPM - Beats Per Minute) بیشترین احتمال را برای تبدیل شدن به کرم گوش دارند. آهنگ هایی مانند We Will Rock You از کوئین (Queen) یا Bad Romance از لیدی گاگا (Lady Gaga) نمونه های شاخص این الگو هستند.

2- موسیقی های احساسی تأثیر عمیق تری روی حافظه دارند

ترانه هایی که احساسات شدیدی مانند شادی، غم یا هیجان را در ما ایجاد می نمایند، مدت زمان بیشتری در فکر می مانند. احساسات نقش کلیدی در تثبیت خاطرات و پردازش اطلاعات به وسیله مغز دارند. به همین علت، وقتی یک موسیقی با خاطرات شخصی ما گره می خورد، احتمال بیشتری دارد که بارها و بارها در فکرمان پخش گردد. بسیاری از افراد گزارش داده اند که آهنگ هایی که در دوران نوجوانی گوش می دادند، حتی پس از سال ها هنوز هم برایشان تداعی نماینده خاطرات قوی هستند.

3- فکر ما به پایان نرسیدن یک آهنگ واکنش نشان می دهد

یکی از جالب ترین دلایل گیر کردن یک ترانه در فکر، پدیده ای به نام اثر زیگارنیک (Zeigarnik Effect) است. این اثر روان شناختی نشان می دهد که فکر ما به اطلاعات ناقص و ناتمام حساس تر است و سعی می نماید آن ها را کامل کند. اگر در میانه گوش دادن به یک آهنگ، آن را متوقف کنیم، مغز ما کوشش می نماید تا به صورت ناخودآگاه آن را ادامه دهد. این همان علتی است که باعث می گردد بعضی قطعات موسیقی به طور ناگهانی در فکرمان پخش شوند، بدون آنکه خودمان خواسته باشیم.

4- عادت های شنیداری می توانند این پدیده را تشدید نمایند

افرادی که بیشتر به موسیقی گوش می دهند، معمولاً بیشتر هم دچار کرم گوش می شوند. عادت به گوش دادن به موسیقی در هنگام کار، مطالعه یا ورزش باعث می گردد که مغز ما آهنگ ها را در حافظه پردازش کند و گاهی بدون علت خاصی آن ها را بازپخش کند. مطالعات نشان داده اند که نوازندگان و افرادی که با موسیقی سر و کار دارند، بیش از دیگران این پدیده را تجربه می نمایند. به همین علت، هرچه بیشتر موسیقی گوش دهید، احتمال بیشتری دارد که یک آهنگ در فکرتان گیر کند.

5- آهنگ هایی با کلمات غیرمعمول یا شوکه نماینده ماندگارترند

یکی از عواملی که باعث می گردد یک آهنگ بیشتر در فکر بماند، استفاده از کلمات غیرمعمول، تکرارهای جالب یا عبارات خاص است. اگر یک ترانه دارای متن عجیب، بازی های زبانی یا ترکیب های خاص باشد، مغز آن را به عنوان یک اطلاعات منحصربه فرد پردازش می نماید و در حافظه تثبیت می گردد. به همین علت، بعضی از آهنگ های طنزآمیز یا آهنگ هایی که دارای کلمات نامتعارف هستند، بیشتر از بقیه در فکر ما باقی می مانند.

6- استرس و اضطراب احتمال گیر کردن آهنگ در فکر را افزایش می دهند

هنگامی که تحت استرس یا اضطراب هستیم، مغز ما تمایل دارد روی افکار خاصی متمرکز گردد و این شامل آهنگ های تکرارشونده نیز می گردد. در شرایط استرس زا، فکر در پی محرک هایی برای مشغول نگه داشتن خود است و یک ملودی ساده و تکراری می تواند به طور ناخودآگاه به یک فکر غالب تبدیل گردد. مطالعات نشان داده اند که افراد در شرایط پراسترس بیشتر از دیگران دچار پدیده کرم گوش (Earworm) می شوند. یکی از دلایل این مسئله این است که موسیقی می تواند به عنوان یک مکانیزم مقابله ای برای مدیریت اضطراب عمل کند. فکر در کوشش برای کاهش فشار روانی، گاهی به آهنگ هایی که قبلاً شنیده شده اند، متوسل می گردد. این مسئله می تواند هم آزاردهنده باشد و هم به عنوان راهی برای تمرکز مجدد استفاده گردد. بعضی افراد حتی گزارش نموده اند که هنگام امتحانات یا لحظات استرس زا، ترانه های تصادفی در فکرشان تکرار می گردد. بنابراین، اگر آهنگی ناخواسته در فکر شما گیر نموده است، ممکن است نشانه ای از احتیاج مغز شما به آرامش باشد.

7- مغز به الگوهای ریتمیک خاص واکنش نشان می دهد

ریتم های موسیقایی خاصی وجود دارند که مغز ما بیشتر به آن ها علاقه نشان می دهد و تمایل دارد که آن ها را در حافظه نگه دارد. بعضی از پژوهش ها نشان داده اند که ریتم های همگام شده با نرخ ضربان قلب (بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه - BPM) تأثیر بیشتری بر گیر کردن آهنگ در فکر دارند. علت این موضوع آن است که مغز تمایل دارد موسیقی هایی را که با الگوهای طبیعی بدن هماهنگ هستند، حفظ کند. این ریتم ها اغلب در موسیقی های پاپ، راک و بعضی سبک های الکترونیک دیده می شوند. ترانه هایی که دارای یک ضرب آهنگ واضح و قابل پیش بینی هستند، بیشتر در فکر ثبت می شوند. علاوه بر این، آهنگ هایی که در آن ها کلمات با ریتم خاصی بیان می شوند، مانند رپ (Rap) و هیپ هاپ (Hip-Hop)، اغلب بیشتر از سایر سبک ها در فکر باقی می مانند. حتی موسیقی های کلاسیک نیز می توانند چنین تأثیری داشته باشند، به ویژه قطعاتی که الگوهای ریتمیک منظم دارند. بنابراین، اگر یک آهنگ خاص در فکر شما گیر نموده است، ممکن است ریتم آن دقیقاً با فرکانس های پردازشی مغز شما هماهنگ باشد.

8- کمبود خواب می تواند این پدیده را تشدید کند

مطالعات نشان داده اند که افرادی که دچار کمبود خواب هستند، بیشتر از دیگران دچار پدیده کرم گوش می شوند. وقتی مغز خسته است، عملکرد طبیعی آن در پردازش اطلاعات مختل می گردد و بعضی اطلاعات تکرارشونده، مانند آهنگ ها، در فکر تثبیت می شوند. تحقیقات دانشگاه بیلور (Baylor University) نشان داده است که کمبود خواب می تواند باعث گردد که مغز آهنگ های خاصی را در طول شب تکرار کند. در واقع، بعضی افراد حتی هنگام خواب نیز تجربه شنیدن موسیقی در فکر خود را دارند. این مسئله به این علت رخ می دهد که مغز در حالت خستگی توانایی کنترل افکار ناخواسته را از دست می دهد. بعلاوه، خواب ناکافی باعث می گردد که آهنگ ها به طور ناخودآگاه در حافظه فعال بمانند. نکته جالب این است که بعضی از موسیقی ها می توانند بر کیفیت خواب تأثیر مثبت بگذارند و شنیدن آهنگ های آرام بخش قبل از خواب می تواند از این مشکل جلوگیری کند. بنابراین، اگر متوجه شده اید که یک آهنگ خاص دائماً در فکر شما تکرار می گردد، شاید بهتر باشد به کیفیت خواب خود دقت بیشتری داشته باشید.

9- آشنایی قبلی با آهنگ، احتمال گیر کردن آن را بیشتر می نماید

فکر ما تمایل دارد اطلاعاتی را که قبلاً تجربه نموده ایم، در اولویت پردازش قرار دهد و این شامل موسیقی نیز می گردد. به همین علت، آهنگ هایی که قبلاً بارها شنیده ایم، بیشتر از آهنگ های نو در فکر ما گیر می نمایند. این پدیده به عنوان اثر رجحان آشنایی (Mere Exposure Effect) شناخته می گردد که نشان می دهد هرچه بیشتر در معرض یک محرک قرار بگیریم، بیشتر آن را به خاطر می سپاریم. بسیاری از تبلیغات تلویزیونی و رادیویی از این ویژگی مغز استفاده می نمایند و موسیقی های تبلیغاتی ساده و تکرارشونده فراوری می نمایند که به راحتی در فکر افراد باقی بماند. حتی آهنگ هایی که مدت ها پیش شنیده ایم، اگر دوباره در محیطی مشابه پخش شوند، می توانند به راحتی در فکرمان بازآفرینی شوند. به همین علت است که بعضی ترانه های قدیمی که در کودکی شنیده ایم، حتی پس از سال ها هنوز هم در فکرمان به جای مانده اند. بعلاوه، آهنگ هایی که در فیلم ها، سریال ها یا بازی های ویدیویی استفاده شده اند، به علت تداعی با تصاویر و موقعیت های خاص، بیشتر در حافظه ما حک می شوند.

10- بعضی افراد بیش از دیگران مستعد کرم گوش هستند

بعضی از افراد به علت ویژگی های شناختی و ساختار مغزی شان، بیشتر از دیگران دچار گیر کردن آهنگ ها در فکر می شوند. مطالعات نشان داده اند که کسانی که در پردازش شنیداری قوی تر هستند، مانند موسیقی دانان، بیشتر در معرض این پدیده قرار دارند. افرادی که به طور طبیعی درون گرا هستند یا دارای فکر فعال و پرمشغله اند، معمولاً بیشتر دچار این شرایط می شوند. بعلاوه، تحقیقات نشان داده اند که افراد با حافظه کاری قوی تر، احتمال بیشتری دارند که یک ملودی خاص را برای مدت طولانی تری در فکر خود نگه دارند. بعضی دانشمندان معتقدند که ارتباط بین موسیقی و حافظه ممکن است با ساختار مغز در ناحیه قشر شنوایی (Auditory Cortex) مرتبط باشد. این منطقه مسئول پردازش صداها و ذخیره الگوهای شنیداری در حافظه است. به همین علت، بعضی از افراد حتی می توانند آهنگ ها را با تمام جزئیات در فکر خود بازسازی نمایند، بدون آنکه احتیاجی به شنیدن مجدد آن داشته باشند. بنابراین، اگر همواره آهنگ ها در فکر شما گیر می نمایند، ممکن است مغز شما به طور طبیعی برای پردازش موسیقی طراحی شده باشد!