تشکل ها از مذاکره خسته نشوند - سبزا

نقش آفرینی تشکل های اقتصادی در نظام تصمیم سازی کشورمان را چطور ارزیابی می کنید و برای ارتقای آن، چه باید کرد؟ آیا شکوفایی تشکل ها را می توان یکی از ارکان و پیش نیازهای توسعه اقتصادی به شمار آورد؟

به ظاهر، تشکل های اقتصادی نقش مستقیمی در فراوری و تجارت ندارند. اما می توانند به روان شدن راستا کسب وکارها یاری نمایند. در اغلب کشورهای دنیا فعالان اقتصادی، مسائل مرتبط با دولت و مسوولان را به وسیله تشکل های حرفه ای حل وفصل می نمایند. تشکل ها ابزار مذاکره کنشگران اقتصادی و صاحبان قدرت سیاسی است و امکان طرح انتقادهای کاری در فضای مناسب را فراهم می نمایند. تشکل های اقتصادی می توانند امتیازهایی درخصوص فضای کسب وکار به دست آورند. که برای اعضای آنها مفید است. بهترین فعالیت هر تشکل، مقررات زدایی و روان کردن فضای کسب وکار است که فایده آن در گام نخست به اعضا ولی در نهایت به عموم مردم می رسد.

تشکل های اقتصادی در ایران کوشش هایی برای مقررات زدایی دارند و گاهی نیز توفیقاتی کسب می نمایند. اما ماشین فراوری مقررات در ایران برخلاف کشورهای توسعه یافته، پرقدرت است و به ازای هر اصلاحی که صورت می گیرد، چند دستورالعمل دست و پاگیر جدید ابلاغ می گردد. آیا در چنین فضایی، الگوبرداری از تشکل های پیشتاز دنیای، کاری از پیش خواهد برد؟ تشکل ها چگونه می توانند با دستاوردهای کوچک خود، اقتصاد کشور را از غرق شدن در گرداب مقررات زائد و دست و پاگیر نجات دهند؟

متاسفانه مسائل تشکل ها و فعالان اقتصادی ایران، متفاوت از بقیه دنیا است. در تغییر دولت ها، معمولا افراد ناآشنا به اقتصاد روی کار می آیند. وقتی به آنها مراجعه می کنیم، پاسخ های نامناسب و گاه آسیب زا به ما می دهند. رفت وآمدها و اتلاف وقت و انرژی، فرصت کار جدی را می گیرد و مجالی برای تمرکز بر فراوری، تجارت و صادرات به بخش خصوصی نمی دهد. تجربه نشان داده است که در سال های اخیر به دلیل انتصاب چنین مدیرانی در دولت ها، رشد چندانی نداشته ایم. اقتصاد ایران خیلی عقب نگه داشته شده و به تناسب کشورهای منطقه و سایر کشورهای همتراز، پیش نرفته ایم. قوانین و بخشنامه های متعدد، بدون همکاری و نظرخواهی از بخش خصوصی تدوین می شوند و فرآیند درک خطا برای مدیر و متعاقب آن لغو یا اصلاح، مدت ها طول می کشد. تازه قبل از آن نیز، بخشنامه ها و مقررات جدیدی با همان روش، گریبان بخش خصوصی را می گیرد. مدیرانی که از بدنه اقتصاد کشور نیستند و آشنایی لازم را با ماموریت کاری خود ندارند، مرتب برای کشور هزینه ایجاد می نمایند و کار چندانی از تشکل ها بر نمی آید.

افزون بر آن، بعضی مدیران هم که تحمل شنیدن صدای متفاوت را ندارند، تشکل هایی را به موازات تشکل های حرفه ای خلق می نمایند تادیدگاه های خود را به وسیله آنها پیش ببرند. با تشکل های موازی چه باید کرد؟

قانون بهبود مستمر محیط کسب وکار، اتاق بازرگانی را مکلف نموده تا نظم تشکلی برقرار کند و از جمله، تشکل های موازی را ادغام کند. اما هنوز آیین نامه ای که فرآیند این کار و اختیارات اتاق را تبیین کند، به تصویب دولت نرسیده است و دستگاه های اجرایی، فرآیند کاری خود را متناسب با روح حاکم این قانون، اصلاح ننموده اند. مشکل تشکل های موازی و دولت ساخته، به نوعی فرهنگی است. یکی از لطمات و آفت های کشور، عدم تحمل است. وقتی حرف تشکل بخش خصوصی باب میل نیست، به جای مذاکره، گفتگو و اصلاح، به ایجاد تشکل موازی روی می آورند.

البته محیط تبعیض آمیز اقتصادی نیز به رشد تشکل های موازی یاری می نماید. وقتی امکانات و فرصت های اقتصادی نظیر تسهیلات بانکی، سهمیه های گمرکی و... به صورت متوازن در اختیار همه نباشد، بخش های مختلف اقتصادی آسیب می بینند و بعضی برای سهم خواهی، تشکل های بی پشتوانه ولی پر سروصدا ایجاد می نمایند. درحالی که باید اقتصاد کشور را به صورت یک ساختار به هم پیوسته نگاه کنیم.اگر کل فرآیند فراوری، توزیع، تجارت داخلی و تجارت خارجی در کنار هم رشد نمایند، هم مردم سود می برند و هم عموم فعالان اقتصادی. اما اگر بعضی فعالان اقتصادی تصور نمایند که به وسیله تبعیض و تضییع حقوق دیگر فعالان اقتصادی می توانند به سود ویژه برسند، اشتباه می نمایند و در نهایت، آنها هم از کوچک شدن اقتصاد کشور آسیب می بینند. بهتر است همراهی کنیم و از همه ثروت های کشور در کنار هم استفاده کنیم. هر کارخانه یا تجارتخانه ای که به دلیل غیررقابتی از مدار خارج گردد، آسیب آن به تمام کشور وارد می گردد. حتی اگر مرغداری کوچکی در یک شهرستان تعطیل گردد، به دلیل کاهش فراوری و اشتغال، هر ایرانی 01/ 0 سنت دلار زیان خواهد دید.

تشکل های اقتصادی چگونه صدای خود را درخصوص تصمیم های فرصت سوزانه، به تصمیم گیران برسانند؟

ضروری است آسیب شنایی جامعی صورت پذیرد. متاسفانه اختلاف ها زیاد است و آسیب آن به اقتصاد وارد می گردد. اگر گوش شنوایی نباشد، عده ای سرخورده شده و فعالیت اقتصادی را کنار می گذارند. این کار باعث کم شدن فرصت های شغلی و افزایش بیکاری خواهد شد که به خانواده بیکاران و بیکار شده ها نیز خسارت وارد می نماید. بیکاری فقط پدیده ای اقتصادی نیست و تبعات اجتماعی ناخواسته ای نیز به همراه دارد؛ نظیر مهاجرت های عظیم جمعیتی. گاهی رفتار نادرست یک مدیر میانی در بانک، تامین اجتماعی، امور اقتصادیاتی، گمرک یا...، یک شرکت اقتصادی را به تعطیلی می کشاند و زنجیره ای از مسائل را به جامعه تحمیل می نمایند. تشکل ها باید تصویر خسارت های آینده را پیش چشم مدیران اجرایی بیاورند تا شاید آنها تصمیم های اشتباه کمتری اتخاذ نمایند.

متاسفانه آسیب شناسی جامعی صورت نگرفت که چرا هزاران واحد اقتصادی در سال های اخیر تعطیل شدند. در بعضی شهرک های صنعتی، تا یک سوم واحدها به صورت کامل تعطیل شده و تعدادی نیز در حالت اغما به سر می برند. ثروت کشور در این واحدها به صورت سوله، ماشین آلات و انشعاب آب و برق و گاز بدون استفاده مانده است و این سرمایه های بدون حاصل یعنی هدر رفتن منابع ملی.

باید راه هایی بیابیم تا متقاضیان جدید، واحدهای تعطیل و نیمه تعطیل را احیا نمایند. نه اینکه مردم را به ساخت کارخانه جدید تشویق کنیم. پول های زیادی صرف ستون های ایستاده شده است و بهتر است سرمایه گذاران، سرمایه خود را به جای ساخت سوله و...، در نصب و به روزرسانی ماشین آلات کارخانه های موجود به کار گیرند.

اتاق بازرگانی، وزارت صمت، وزارت اقتصاد، وزارت کار و مرکز پژوهش های مجلس باید روی این مساله کار جدی نمایند تا ببینند چرا تعداد زیادی کارخانه تعطیل شده و از این ساختمان ها و ماشین آلات، می توان چه استفاده ای کرد؟ قطعا مسائل به وجود آمده، دلایل پیچیده اقتصادی، جامعه شناسی، روان شناسی، اجتماعی و... دارد و باید به همه آنها فکر کرد.

تشکل ها در این میان چه نقشی می توانند ایفا نمایند؟ تشکل ها می توانند نقشه راه توسعه در حوزه کاری خود را بازخوانی نمایند، آنالیز نمایند که مسائل اتفاق افتاده، از سیاست های نادرست است یا عدم عمل به سیاست ها؟

ما همواره در آمارها و مصاحبه های مسوولان، پیروزی می بینیم. تشکل ها می توانند یاری نمایند تا مسوولان از شکست ها و اشتباه هم صحبت نمایند تا برای اصلاح راستا، راه چاره پیدا کنیم.

با توجه به تعدد و تنوع مسائل فعالان اقتصادی، به نظر شما بهتر است تشکل ها، اولویت لابی گری خود را بر چه بخش هایی متمرکز نمایند؟

بعضی دانشجوها یک کتاب را فقط می خوانند و بعضی دیگر، هم می خوانند و هم می فهمند. مدیران دولتی نیز همین طور هستند. بعضی از آنها به حرف های تشکل ها در نشست ها و مکاتبات به ظاهر گوش می دهند ولی همچنان به تصمیم های اشتباه خود ادامه می دهند. اما بعضی می کوشند تا به نصایح بخش خصوصی عمل نمایند و دست کم، بخشی از راستا کسب وکار را هموار نموده و سنگلاخ های اداری را از پیش روی بخش خصوصی بردارند. به نظر می رسد سلیقه و سابقه مدیران، سرنوشت فعالیت های اقتصادی مرتبط با آنها را مشخص می نماید. کمبود فرهنگ همفکری، کار تشکل ها را سخت می نماید. اغلب تشکل ها در حوزه کاری اعضای خود با مسائل عظیمی روبرو هستند و فقط بعضی پیروز به گشایش فضا می شوند. در کشورهای پیشرفته، تشکل ها می توانند با ارائه پیشنهادهای کارشناسی مناسب، به اصلاح روندها یاری نمایند. اما تشکل ها در اینجا باید بکوشند تا راه چاره خوب را پیگیری هم نمایند تا اجرایی گردد. تجربه تشکل های دنیا، قابل پیاده سازی دقیق در ایران نیست. ضروری است متناسب با نیازهای کشور، راه چاره مناسب پیدا نموده و با یک نهشنیدن، از راستا مذاکره، خسته نشویم.